Koramaz Vadisi

ÇEKÜL Vakfı, Küçük Menderes Havzası’nda sürdürülebilir bir kalkınma modeli oluşturulması, bölgenin doğal, kültürel ve sosyal zenginliklerinin korunarak yaşatılması amacıyla uzun soluklu bir projeyi yerel yönetimlerle yapılan işbirlikleriyle yürütüyor. 

Küçük Menderes Nehri’nin ıslahından kırsalda iklim değişikliğine uyumlu kalkınmaya, arkeolojik mirasın sürekliliğine dek çeşitli ölçeklerde çalışmalar sürdürüyor.

Köyler, toplumun geleneksel yaşam kültürünün özünü ve çeşitliliğini oluşturur. Özellikle genç nüfusun köyleri terk etmesiyle bu değerler her geçen gün yok oluyor. Safranbolu yakınlarındaki Yörük Köyü’nde temelleri atılan Köyler Yaşamalıdır projesi hem Anadolu’nun kalkınması hem de göçün önlenmesine çözüm sunabilmeyi amaçlıyor. 

Köyler Yaşamalıdır projesine katılan her köy öncelikle kendi konumuna, çevresine ve kaynaklarına göre en çok hangi uygulamadan fayda sağlayacağına karar veriyor. Tarımdan hayvancılığa, yerel zanaatlardan besin üreticiliğine her köy için öncelikler farklı olabiliyor. 

Proje, Mardin Dereiçi’den Bursa Cumalkızık ve Misi’ye, Elazığ Hüseynik’ten Malatya Günpınar’a, Kastamonu Abdalhasan’dan Antalya Sarıhacılar ve Süleymaniye’ye, Ankara Taşlıca’dan Erzincan Apçağa’ya,  Kocaeli Kaymas ve Saraylı’dan Sakarya Saraçlı’ya, Konya Sille’den Sivas Bolucan’a Türkiye’nin farklı bölgelerindeki köylerde yaşam buldu. Bugün ağırlıklı olarak Küçük Menderes Havzası’nda Birgi’de, Sarıyurt’ta, Bayındır’da çalışmalar sürüyor.

Mimar Sinan'ın doğduğu yer olan Ağırnas'taki koruma çalışmaları uzun yıllardır ÇEKÜL Vakfı'nın gündeminde yer alıyor. Ağırnas’taki Koramaz Vadisi'nde 40’tan fazla kaya oyma kilise, 21 yer altı şehri, 100’den fazla sivil mimari yapı ve çok sayıda tarihi çeşme, köprü ve değirmen bulunuyor. Vadideki bu kültürel mirasın belgelenmesi, korunması ve tanıtılması amacıyla Kayseri Büyükşehir Belediyesi, Melikgazi Belediyesi ve Obruk Mağara Araştırma Grubu işbirliğinde projeler yürütülüyor.  Yapılan çalışmaların olumlu etkisiyle Koramaz Vadisi, 2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne dahil edildi.

ÇEKÜL Vakfı, ören yerlerinin ‘alan yönetimi’ anlayışıyla ele alınması, yerel yönetim-üniversite-müze işbirliğiyle kent çevresindeki arkeolojik alanların envanter ve haritalarının çıkarılması, çevre düzenlemelerinin tamamlanması yönünde uzun yıllara dayanan çalışmalar yürütüyor. Yerel halkın arkeolojik mirasın önemi hakkında bilinçlendirilmesi çalışmaların önemli bir kısmını oluşturuyor.

Küçük Menderes Havzası’ndaki önemli arkeolojik alanlardan biri olan Metropolis Antik Kenti’nin çevresindeki kırsal miras ile bir bütün olarak ele alınarak korunması ve canlandırılması için çalışmalar devam ediyor.

Kültürel ve doğal mirası koruyabilmek için öncelikle bu mirası saptamak ve belgelemek gerekiyor. Bu amaçla yerel yönetimler tarafından kentin kültür envanteri hazırlanarak kullanılabilir bir veritabanı oluşturuluyor.

Adana, Amasya, Antalya, Battalgazi, Burdur, Gaziantep, Gümüşhane, Gürün, İzmir, Karaman, Kilis, Mardin, Muğla, Ordu ve Tekirdağ, Uşak’ta envanterler hazırlandı. Kentlerin yerel olanaklarıyla hazırladıkları envanterler dışında, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yayınlanan kent kültür envanterleri ve Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) Türkiye Kültür Sektörü (TÜKSEK) projesi de kültürel ve doğal mirasımızı belirleme ve belgeleme konusunda atılan önemli adımlar arasında yer alıyor. Sürekli güncellenen bu envanterler ÇEKÜL Bilgi-Belge Merkezi’nde araştırmacılara sunuluyor.

Geleneksel yaşam kültürü geçmişten bugüne uzanan görenekleri, geleneksel bilgi ve inanışları, sözlü sözsüz anlatımları, şölenler ve şenlikleri, mutfak kültürünü, giyim ve el sanatlarını kapsar. Somut ve somut olmayan kültürel miras, bir bütün olarak insan topluluklarının kimliğini ve kültürel birikimini yansıtır.  
    
ÇEKÜL Vakfı kent ölçeğindeki tüm çalışmalarında geleneksel yaşam kültürüne karşı ilgi, merak ve koruma bilinci oluşturmayı önemsiyor. Bu amaçla Kent Müzeleri’nde sergilemelerde ve etkinliklerde somut olmayan kültürel mirasın öne çıkartılmasına ve kültür turizmine kazandırılmasına, geleneksel bilgi ve becerilerin genç kuşaklara aktarılmasına önayak oluyor.